M HKA Ensembles

Sculptuur, 30 x 6 x 6 cm.

Collection: Collection M HKA, Antwerp (Inv. no. S0279).

Deze kleine engelensculptuur is afkomstig uit een installatie die de Kroatische kunstenaar Ivan Kožarić in 2002 presenteerde op Documenta 11 in Kassel. De zaalvullende installatie bestond officieel uit 897 sculpturen uit verschillende materialen, 61 schilderijen (acryl op canvas)) and 373 grafische werken in diverse technieken, 10 foto’s en 5297 tekeningen. De kunstenaar kreeg het idee voor deze installatie toen hij werd uitgenodigd voor een retrospectieve tentoonstelling van zijn werk. Hij besloot om in de plaats daarvan zijn volledige atelier naar de tentoonstellingsruimte te verhuizen en daar ook te werken. Op die manier bekritiseert Kožarić niet alleen het idee van een retrospectieve, maar ook de opvatting van kunst als een statisch begrip. De installatie was dus meer dan de hierboven opgesomde delen, het kunstwerk was tegelijk ook performance, laboratorium en kunstkritiek. De engel is op die manier – zo zouden we kunnen stellen – zelfstandig kunstwerk en fragment, gecreëerd in 1973 en herboren in 2002. De kleine figuur omvat nog meer dualiteiten: hij is tegelijkertijd heel rank en opvallend robuust, het fijne, uitgelengde lichaam en de doorzichtige vleugeltjes staan in schril contrast met de industriële materialen en de onbeholpen vormen. Het is moeilijk om vast te stellen met wat voor soort engel we hier te maken hebben: bewaarengel, wraakengel, aartsengel, doodsengel… Het hulpeloze engeltje zonder armen en met aan elkaar geklonken voeten, dat zichzelf nauwelijks rechtop kan houden, schijnt bij geen enkele van deze kloeke engelenscharen thuis te horen. Het lijkt in niets op de klassieke engelenbeelden die we vanuit de kunstgeschiedenis of in onze huidige populaire cultuur kennen; het heeft integendeel meer weg van een spartelend insect en in plaats van ons te bewaken of terecht te wijzen, lijkt het een beroep te doen op ons moederinstinct. Die oproep aan de toeschouwer is typisch voor de kunstenaar, die steeds tracht om de afstand tussen het kunstwerk en de toeschouwer op te heffen. Ook de vormelijke dubbelzinnigheden in de sculptuur hoeven ons niet te verwonderen: Kožarić heeft van in het begin van zijn artistieke carrière met verschillende invloeden, stijlen en technieken geëxperimenteerd.